Το όνομα Ρωμηός και η Ιστορική του σημασία
π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού
Για το όνομα Ρωμηός (=Ρωμαίος) υπάρχει μεγάλη σύγχυση, σ’ εκείνους φυσικά που ερασιτεχνικά ασχολούνται με την ιστορία, ενώ όσοι έχουν τις επιστημονικές προϋποθέσεις μπορούν να κατανοήσουν την έννοια και ιστορική σημασία των εθνικών μας ονομάτων.
Το όνομα «Έλλην» είναι το κυριότερο όνομα του έθνους των Ελλήνων. Η έννοιά του όμως ποικίλλει κατά περιόδους και άλλοτε είναι φυλετική και άλλοτε εθνική ή πολιτιστική ή θρησκευτική, στους τελευταίους δε αιώνες καθαρά εθνική.
Είναι όμως γεγονός, ότι (κατά τον Αριστοτέλη) αρχαιότερο είναι το όνομα Γραικός για το έθνος μας και με αυτό μας ονόμαζαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι. Από τον 8ο αιώνα (Καρλομάγνος και το περιβάλλον του) το ανατολικό μέρος της αυτοκρατορίας («Βυζάντιο») ονομαζόταν Γραικία και οι κάτοικοί της Γραικοί, αλλά με μειωτική έννοια (αιρετικοί και κίβδηλοι). Το υβριστικό αυτό υπόβαθρο διατήρησε το όνομα αυτό στα χείλη των δυτικών ως τον αιώνα μας. Ενώ, λοιπόν, καυχόμεθα και για το όνομά μας αυτό (Γραικοί), όταν χρησιμοποιείται σε δυτικά κείμενα (παλαιότερα), πρέπει να γνωρίζουμε την αληθινή του σημασία.
Το όνομα Γραικός στη Δύση, από τον 8ο αιώνα, δηλώνει τον μη γνήσιο Ρωμαίο, διότι το όνομα Ρωμαίος διεκδικούσε ο Φραγκολατινικός κόσμος. Το 962 ιδρύθηκε από τους απογόνους του Καρλομάγνου, του μεγαλυτέρου εχθρού του Ελληνισμού, η «Αγία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία του γερμανικού έθνους», υποκαθιστώντας (θεωρητικά) την Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης-Κωνσταντινουπόλεως.
Η Ενωμένη Ευρώπη, υπό την (πραγματική) ηγεσία της Γαλλίας (Φραγκίας) και της Γερμανίας (Τευτονίας), δηλαδή των Φραγκολατινικών εθνοτήτων (οι σημερινοί Άγγλοι είναι οι Νορμανδοφράγκοι και οι λαοί της Κεντρικής Ευρώπης οι Λομβαρδοφράγκοι), δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τη διάλυση της Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης-Ρωμανίας. Ρωμανία ονομαζόταν η αυτοκρατορία, που εκτεινόταν αρχικά σ’ Ανατολή και Δύση.
Είναι γεγονός ότι το όνομα Ρωμαίος γενικεύθηκε στην (αρχαία) Ρωμαϊκή αυτοκρατορία το 212 (Constitutio Antoniniana του Καρακάλλα). Από το 330 όμως (εγκαίνια Νέας Ρώμης) η αυτοκρατορία γίνεται χριστιανική και ελληνική (πλήρης εξελληνισμός από τον Ιουστινιανό ως τον Ηράκλειο, 6ος-7ος αι). μη λησμονούμε ότι και η Παλαιά Ρώμη (της Ιταλίας) έλαβε όνομα ελληνικό (Ρώμη), τον 4ο δε αιώνα π.Χ. ονομαζόταν «πόλις ελληνίς» (Ηρακλείδης ο Ποντικός). Το 330 η νέα πρωτεύουσα της νέας χριστιανικής αυτοκρατορίας (Μ. Κωνσταντίνος) ονομάσθηκε (όχι Κωνσταντινούπολη, αλλά) Νέα Ρώμη, διότι η Παλαιά Ρώμη μεταφέρθηκε ολόκληρη στην ελληνική Ανατολή (Translatio Urbis). Το όνομα Κωνσταντινούπολις θα της δοθεί ταυτόχρονα προς τιμήν του ιδρυτή της. Στη Β’ Οικουμενική Σύνοδο (380, κανόνας γ’ ) και στην Δ’ (451, καν. 28) λέγεται ρητά ότι «εικότως» έλαβε η νέα πρωτεύουσα ίσα «πρεσβεία» με την Παλαιά Ρώμη, «διά το είναι αυτήν Νέαν Ρώμην». Γι’ αυτό όλοι οι αυτοκράτορες, Έλληνες εκ καταγωγής στη συντριπτική τους πλειονότητα, ως τον ουσιαστικά νεοέλληνα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο († 1453), θα ονομάζονται και θα αυτοκαλούνται «αυτοκράτορες των Ρωμαίων». Γιατί;
Από το 330 το όνομα της Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης είναι Ρωμανία. Το όνομα αυτό αναφέρεται ήδη τον 4ο αιώνα από τον Μ. Αθανάσιο. Το όνομα Βυζάντιο για το κράτος θα εμφανιστεί για πρώτη φορά σε φράγκους συγγραφείς –Ιερώνυμος Βολφ- το 1562. Πριν από το έτος αυτό ΠΟΤΕ δεν ονομάσθηκε η αυτοκρατορία ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Οι κάτοικοι του κράτους ονομάζονται Ρωμαίοι, μολονότι πολιτιστικά είναι ΟΛΟΙ Έλληνες και πνευματικά Ορθόδοξοι. Ελληνισμός-Ρωμαϊκός κρατικός φορέας και Ορθοδοξία είναι τα συστατικά μεγέθη της Νέας Αυτοκρατορίας. Βέβαια, το κύριο στοιχείο της αυτοκρατορίας είναι οι εκ καταγωγής (φυλετικά, δηλαδή) Έλληνες.
Το όνομα Ρωμαίος ήταν λοιπόν κρατικό, σε μια αυτοκρατορία που ήταν πολιτιστικά (γλώσσα, παιδεία) απόλυτα ελληνική, και όχι φυλετικά, επειδή δε η Κωνσταντινούπολη Νέα Ρώμη διά των Αγίων της έγινε προπύργιο της Ορθοδοξίας, το όνομα Ρωμαίος σημαίνει, τελικά, Ορθόδοξος-πολίτης της Νέας Ρώμης (όχι της Παλαιάς, που έγινε το κέντρο του Παπισμού από τον 11ο αιώνα-σχίσμα). Αυτό ομολογούν οι Ορθόδοξοι και Έλληνες Πατριάρχες της Ανατολής στον διάλογό τους με τους Αγγλικανούς Ανωμότους τον 18ο αιώνα (1716-1725). «…πάλαι μεν Ελλήνων, νυν δε Γραικών και Νέων Ρωμαίων διά την Νέαν Ρώμην καλουμένων». Οι Έλληνες δηλαδή, μαζί με όλους τους Ορθοδόξους της Εθναρχίας (που ήταν συνέχεια της «Βυζαντινής» Αυτοκρατορίας) ονομάζονται εδώ Γραικοί, διότι έτσι μας ονόμαζαν από τον 8ο αιώνα οι Ευρωπαίοι (Grec, Grieche, Greco) και Νέο – Ρωμαίοι, ως πολίτες και πνευματικά τέκνα της ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ν. Σπηλιάδης (στενός συνεργάτης του Καποδίστρια) στα Απομνημονεύματά του λέγει ότι ο Ι. Καποδίστριας ήθελε να δημιουργήσει «Νεορωμαϊκήν αυτοκρατορία» (ανακοίνωση καθηγ. Π. Χριστοπούλου), δηλαδή να αναστήσει την Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης-Κωνσταντινούπολης, που φυσικά δεν το ενέκρινε η Ευρώπη των απογόνων του Καρλομάγνου.
Το όνομα Ρωμαίος, συνεπώς, αν μέχρι το 330 μπορεί να θεωρηθεί κατά κάποιο τρόπο όνομα δουλείας και υποταγής, από το έτος εκείνο για τους Έλληνες όνομα τιμής και δόξας, αφού μόνο αυτό (και όχι το ανύπαρκτο ως κρατικό, μέχρι το 1562, Βυζάντιο) χαρακτηρίζει την αυτοκρατορία μας και τη θέση μας σ’ αυτήν. Ρωμηά ήταν η Αθηναία Βασίλισσα Ευδοκία (5ος αι.), Ρωμηά και η (κυβερνώσα) αυτοκράτειρα Ειρήνη, πάλι Αθηναία, τον 8ο αι. Στην Αθήνα ήλθε και ο Ρωμαίος αλλά Έλληνας Μακεδόνας, Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος, για να προσκυνήσει την Παναγία την Αθηνιώτισσα στον Παρθενώνα. Είναι τραγικό, αλήθεια, αυτό που λειτούργησε ιστορικά ως σύνθεση ευεργετική για το Έθνος-Γένος μας, εμείς οι δυτικοθρεμμένοι Νεοέλληνες να το εκλάβουμε ως αντίθεση.
Το όνομα Ρωμαίος όμως φανερώνει την ταύτιση Ελληνισμού και Ορθοδοξίας. Ρωμαίος σημαίνει τελικά Ορθόδοξος Χριστιανός, ενώ το Έλλην, από τη Γαλλική Επανάσταση και μετά μπορεί να σημαίνει μόνο τον αρχαιολάτρη τύπου Γεμιστού-Πλήθωνος ή και τον τέκτονα-εκδυτικισμένο και Φραγκόφιλο. Όταν, συνεπώς, απορρίπτεται ή και πολεμάται το όνομα Ρωμαίος-Ρωμηός, πρέπει να ερευνάται και η αιτία, η προέλευση δηλαδή της πολεμικής. Είναι απλώς ανιστόρητη αρχαιολατρία, δυτική επίδραση ή και πολεμική κατά της Ορθοδοξίας;
Ως Ρωμαίοι οι Έλληνες δηλώνουμε τον σύνδεσμο του Έθνους μας με την ορθόδοξη, αγιοπατερική παράδοση και την ορθόδοξη ταυτότητά μας. Γι’ αυτό έχουμε τη συνείδηση ότι εθνικά-φυλετικά είμασθε Έλληνες ή (και) Γραικοί (όλα δικά μας είναι) πνευματικά, όμως, δηλαδή στην πίστη μας είμασθε Ρωμαίοι-Ρωμηοί, δηλαδή Ορθόδοξοι Χριστιανοί και όχι εξωμότες Γραικύλοι και «γενίτσαροι» προς την Οθωμανική Ανατολή (Τουρκιά) ή την αλλοτριωμένη Δύση (Φραγκιά).
Όταν οι πατέρες μας στη διάρκεια της δουλείας έλεγαν για κάποιον Έλληνα: ετούρκευσε ή εφράγκευσε, σήμαινε: χάνοντας την ορθόδοξη πίστη του, έπαυσε να είναι και Έλληνας. Αυτά, βέβαια, ως τον 19ο αιώνα. Στο σύγχρονο Ελληνικό Κράτος, όπως άλλωστε και στο «Βυζάντιο», νομικά, Έλληνας μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, ανεξάρτητα από την καταγωγή του, ως πολίτης του κράτους, προστατευόμενος συνταγματικά –και πολύ ορθά- από τους νόμους.
Βασική βιβλιογραφία
* Παν. Κ. Χρήστου, Οι περιπέτειες των Εθνικών Ονομάτων των Ελλήνων, Θεσσαλονίκη 1991.
* π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, Ελληνισμός Μετέωρος, Αθήνα 1992.
* Του ιδίου, Πολιτική και Θεολογία, Κατερίνη 1990 σ. 51 κ.ε.
* π. Ιωάννου Σ. Ρωμανίδου, Ρωμηοσύνη-Ρωμανία-Ρούμελη, Αθήνα 1975.
Το όνομα Ρωμηός και η ιστορική του σημασία
Περιοδικό ΕΡΩ - τεύχος -1 Ιαν-Μαρ 2010
Θα κάνω ένα λιτό
Θα κάνω ένα λιτό σχόλιο.
Υπάρχουν επιστημονικά περιοδικά (journals), με κριτές (referees) και συγκεκριμένο
citation index/impact factor κλπ., δηλαδή με δείκτη εγκυρότητας.
Ένας πραγματικός επιστήμονας, είτε των θετικών είτε των κοινωνικών επιστημών,
δημοσιεύει πρώτα σε journal, και μετά μπορεί να επαναδημοσιεύσει, αναφέροντας
την πηγή της δημοσίευσης, όπου θέλει: είτε σε φυλλάδιο της Μητρόπολής του, είτε
σε εκδοτικό οίκο της γειτονιάς του...κλπ. κλπ.
Αν δεν εκτεθεί ένα πόνημα, ένα σύγγραμμα, με τον παραπάνω έγκυρο τρόπο,
στην διεθνή επιστημονική κοινότητα, δεν αποτελεί παρά ένα πρόχειρο (draft)
σημείωμα.
Σέβομαι, αγαπώ και τιμώ τον πατέρα Γεώργιο. Αλλά πολύ φοβάμαι ότι το
παραπάνω σύγγραμμα αποτελεί πρόχειρη σημείωση. Δεν έχει εκτεθεί στην
διεθνή επιστημονική κοινότητα, δημοσιεύθηκε σε έντυπο "δικό" μας.
Θα παραμείνουμε στην αγνωσία μας αν συνεχίσουμε να ζούμε στην
γυάλα μας, αποξενωμένοι και απομονωμένοι από τον περιβάλλοντα χώρο μας.
Ο γαλλο-Ρωμηός επιστήμονας Jean-Falier Papadopoulos, άνοιξε τα μάτια
των ιστορικών, μετά από 400 χρόνια πλάνης, με τις δημοσιεύσεις του
στα κορυφαία επιστημονικά περιοδικά. Σήμερα ο καθηγητής Μάριος Φιλιππίδης,
ακολουθεί.
Ας αφήσουμε τα παχιά τα λόγια, και ας στραφούμε προς την ορθή επιστημονική
σκέψη.
Με τιμή
Κ.Π.
Y.Γ. Λυπάμαι πολύ, αλλά συν
Y.Γ.
Λυπάμαι πολύ, αλλά συν τις άλλοις, το κείμενο έχει πολλές ανακρίβειες, και προσβάλλει την
αναφορά στο βιβλίο του π. Ιωάννη Ρωμανίδη.
(i) Γιατί ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αποκαλείται "νεο-Έλληνας";
Μήπως για τον ίδιο λόγο όπου αναφέραμε και σε άλλο σχολιασμό,
δηλαδή λόγω της λανθασμένης αναφοράς στον ψευδο-Σφραντζή; Ή μήπως
είναι η επιρροή του Πλήθωνα στο παλάτι (υπάρχουνε τα χρυσόβουλα
και τ' αργυρόβουλα στο TLG, που δίνουνε πολλά προνόμοια στον
φιλόσοφο, που μάλλον δεν είχε συνειδητοποιήσει ο ταλαίπωρος ο Μανουήλ ΙΙ ότι
υπήρξε νεο-παγανιστής!).
(ii) Ποιά ελληνική "φυλετική" καταγωγή εννοεί ο π. Γεώργιος; Έχει
προσέξει το γενεαλογικό δένδρο των Παλαιολόγων; Των άλλων Δυναστειών;
Μελέτησε, ο πατέρας Γεώργιος, την επιστολή του αυτοκράτορα Louis II,
προς τον Αυτοκράτορα Βασίλειο Α' (871 μ.Χ., ed. W. Henze, M.G.H.,Ep.,
VII (1928),316,388 foll.), όπου ο Louis ΙΙ αναφέρεται σε
Spaniard, Isaurian και Chazar Ρωμαίους βασιλείς, και αναρωτιέται
γιατί ένας Φράγκος να μην μπορεί να φέρει αυτόν τον τίτλο;
(iii) Η αντίφαση, του σεβαστού και αγαπημένου π. Γεωργίου,
είναι έντονη, όταν αναφέρεται αρνητικά στον Πλήθωνα, και
αναφέρεται στην σημερινή σημασία του προσδιορισμού Έλλην,
ενώ στις προηγούμενες παραγράφους τονίζει ότι η Ρωμανία
ήταν "ελληνική".
Θα σας διορθώσω σεβαστέ Πατέρα, με αγάπη και σεβασμό: η Ρωμανία
είχε ___ελληνιστικό___ και όχι "ελληνικό" υπόβαθρο.
Πρέπει να διορθώσετε το κείμενο, και να αναφέρετε τί
εννοείτε με τον όρο Ελληνιστής, με έστω και μια μικρή
παρένθεση/αναφορά στους Πτολεμαίους.
Όλα αυτά εννοείται πρόχειρα...διότι μια έγκυρη δημοσίευση
είναι __αποκλειστικά__ μια δημοσίευση στα τόσα έγκυρα επιστημονικά
περιοδικά, με κριτή...
Οταν λέμε ρωμιός(ή ρωμηός, το
Οταν λέμε ρωμιός(ή ρωμηός, το σκέφτομαι) σημαίνει κληρονόμος ενός πολιτισμού που περιλαμβάνει οπωσδήποτε την ορθόδοξη παράδοση χωρίς να αποτελεί και ομολογία θρησκευτικής πίστης παπά μου. Μπορεί φερειπείν κάποιος να εντάσεται στον ελληνικό και ορθόδοξο πολιτισμό και την κοινωνία και να είναι άθεος, η παγανιστής, αγνωστικιστής, αδιάφορος κ.ο.κ. Το ζήτημα είναι πρώτα εθνικό και πολιτικό και μετά οτιδήποτε άλλο.