Δευτέρα 26 Οκτωβρίου 2009
Η άγραφη Γενοκτονία- Κωνσταντινούπολη Σεπτέμβριος 1955
Όταν κάποιοι «δικοί μας» το εξαφάνιζαν από βιβλιοθήκες και πάγκους κάποιοι «Τούρκοι» το εκτύπωσαν και το διαδίδουν.Σ’ όσους δεν έγινε κατανοητή η Ελληνική έκδοση, από σήμερα κυκλοφορεί με εκτεταμένη ύλη και η Τουρκική.
Προσεχώς ζητήστε το με ηλεκτρονική παραγγελία από:
www.pandora.com.tr
η από τον εκδοτικό οίκο:
Pencere yayınları.
Για να θυμηθούμε και την ελληνική έκδοση:
www.pandora.com.tr
η από τον εκδοτικό οίκο:
Pencere yayınları.
Για να θυμηθούμε και την ελληνική έκδοση:
Κοινωνικές Δράσεις: Μετρήστε τη Δυναμική σας
Πόσο δραστήριος άνθρωπος είσαι;
Μετρήστε το εύρος της Δυναμικής αδρανειακής δύναμης
που μπορείτε να απελευθερώνετε.
2 άμεσες κοινωνικές δράσεις
-
Ό,τι κι αν ψηφίσουμε για την Ελλάδα, μην ξεχάσουμε και
δυο (2) ψήφους για τον ελληνισμό που ζητά τη βοήθειά μας.
Δεν μας κοστίζει, αλλά αξίζει.
1η άμεση κοινωνική δράση : ΥΠΟΓΡΑΦΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ κ.Λερούνη που πήγε εθελοντής δάσκαλος στους Καλάς(τους απογόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου που επιβιώνουν ακόμη στο σημερινό Πακιστάν). Οι Καλάς τον λατρεύουν αλλά φανατικοί ταλιμπάν τον απήγαγαν και ζητούν ή λύτρα ή... να αλλαξοπιστήσει!
Οι Έλληνες Εθελοντές, οι Γιατροί του Κόσμου και ο Απόδημος Ελληνισμός ξεκίνησαν προσπάθεια συλλογής υπογραφών με στόχο να πιέσουν στη συνέχεια τις πακιστανικές αρχές.
και υπογράψτε!
και προωθείστε σε φίλους!
2η άμεση κοινωνική δράση : Ας βοηθήσουμε τους Έλληνες νεολαίους της Θράκης που συγκεντρώνουν ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΦΥΓΕΙ ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥΣ.
Μπείτε στην ιστοσελίδα που δημιούργησε η επιτροπή αυτής της πρωτοβουλίας αφού ΠΑΤΗΣΕΤΕ ΕΔΩ : http://www.proxeneio-stop.org/
και υπογράψτε!
και προωθείστε σε φίλους!
ή πατείστε, για να ενημερωθείτε περισσότερο, εδώ :
Για την κατάργηση του Τουρκικού προξενείου από την Ελληνική Θράκη, που δεν έχει κανένα λόγο ύπαρξης, εκτός από το να επιδιώκει να «τουρκοποιήσει» Έλληνες πολίτες και από το να προσπαθεί με την ανοχή μας να «Κυπροποιήσει» τη Θράκη;
3. Γενικές ενημερώσεις από τα θέματα των Συλλόγων:
ε) Ευπρόσδεκτοι είστε, όσοι έχετε φωτογραφικό υλικό, να λάβετε μέρος στην ολοκλήρωση της έρευνάς μου για τον αρχαίο Άτραγα.
Καλή επιτυχία,
για τα μέλη και τους φίλους
Μ.Παπαδοπούλου
άρθρο : Οι λατρείες στον αρχαίο Άτραγα
Ο Άτραγας βρισκόταν στη δεξιά όχθη του Πηνειού, κοντά στο σημερινό Κάστρο (Αλήφακα), στα όρια του νομού Λάρισας με το νομό Τρικάλων και ανήκε στο διαμέρισμα της Πελασγιώτιδος. Σήμερα ο Πηνειός περνάει μέσα από την αρχαία πόλη με αποτέλεσμα να έχει καταστραφεί ένα μεγάλο μέρος της. Στην καταστροφή αυτή συντέλεσαν και οι σύγχρονοι καλλιεργητές στην προσπάθειά τους να εξοικονομήσουν περισσότερη καλλιεργήσιμη γη. Η ακρόπολη πάντως του Άτραγα σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση και βρίσκεται στον ορεινό όγκο που σήμερα ονομάζεται «Μύτικας». Το τείχος είναι χτισμένο με διαφορετικούς τρόπους ανά εποχή. Το αρχαιότερο τείχος είχε ακανόνιστο και πολυγωνικό σχήμα και ανά διαστήματα δεχόταν προσθήκες και επιδιορθώσεις. Στην κορυφή του Μύτικα υπάρχει η άνω ακρόπολη, η οποία αποτελούσε ένα από τα καλύτερα οχυρωμένα φρούρια της αρχαιότητας.
Αθηνά
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής αρχαιολογικά ευρήματα η λατρεία της Αθηνάς εμφανίζεται στον Άτραγα τον 5ο αι. π.Χ. Σε δύο επιγραφές η θεά λατρεύεται με τις επωνυμίες «Πολιάδα» και «Αγοραία». Η επωνυμία Αγοραία ίσως σχετίζεται με τον τόπο που βρέθηκαν αυτές οι επιγραφές. Συγκεκριμένα, πιθανολογείται ότι πρόκειται για την αρχαία αγορά της πόλης. Άρα σε αυτή την περίπτωση λατρεύεται ως θεά των πολιτικών συναθροίσεων. Βρέθηκε επίσης και ο κορμός μαρμάρινου αγάλματος που παρουσιάζει χαρακτηριστικά παρόμοια με εκείνα της Αθηνάς Παρθένου του Φειδία, όπως παραδίδεται από τη Βαρβάκειο Αθηνά. Αυτό ίσως φανερώνει μια πιθανή επιρροή των αττικών εργαστηρίων στα αντίστοιχα θεσσαλικά. Μπορεί όμως και να πρόκειται για απ’ ευθείας εισαγωγή του αγάλματος από το χώρο της Αττικής.
Απόλλων
Στην πόλη του Άτραγα μαρτυρείται η ιδιαίτερα αγαπητή στη Θεσσαλία λατρεία του Απόλλωνα. Εκτός από τα νομίσματα στα οποία απεικονίζεται ο θεός, έχουν βρεθεί και αναθηματικές στήλες αφιερωμένες στον Απόλλωνα. Σε μία από αυτές υπάρχει η επιγραφή ΑΠΟΛΛΩΝΙ ΑΓΡΕΙ (πρόκειται για μια αναθηματική στήλη που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή αρχές 2ου αι. π.Χ.). Αυτή η προσωνυμία συναντάται κυρίως στο θεσσαλικό χώρο και αναφέρεται στο σχετικό μύθο σύμφωνα με τον οποίο ο Απόλλων υποχρεώθηκε από το Δία να φυλάει τα κοπάδια του βασιλιά των Φερών Αδμήτου από τα άγρια ζώα, τα οποία απομάκρυνε με τα βέλη του. Στον Άτραγα συναντάται και η προσωνυμία «Ετδομαίος» (ή Εβδομαίος) (αετωματική αναθηματική στήλη με την επιγραφή ΑΠΛΩΝΙ ΕΤΔΟΜΑΙΩ, χρονολογείται και αυτή γύρω στα τέλη 3ου-αρχές 4ου αι. π.Χ. Το Άπλωνι είναι τοπική θεσσαλική διάλεκτος αντί του Απόλλωνι). Πιθανόν να λατρευόταν ως προστάτης της 7ης μέρας του κάθε μήνα επειδή γεννήθηκε, όπως και η δίδυμη αδερφή του Άρτεμις, στις 7 του μηνός. Λατρευόταν επίσης και με την κοινή και πολύ γνωστή προσωνυμία Λύκειος.
Άρτεμις
Από την περιοχή του Άτραγα σώζονται αρκετές επιγραφές με επικλήσεις ή αφιερώσεις προς την Αρτέμιδα. Οι περισσότερες δεν αναφέρουν κάποια επωνυμία της θεάς. Ωστόσο, σε δυο επιγραφές αναγράφεται ως Άρτεμις Θροσία. Τη συναντούμε επίσης και ως Στρατία ή Σώτειρα. Η επωνυμία Θροσία έχει σχέση με τη λατρεία της Αρτέμιδος ως θεάς του σεληνιακού φωτός, το οποίο πιστευόταν ότι επηρέαζε θετικά την αναπαραγωγή. Άρα μάλλον η Άρτεμις Θροσία ήταν προστάτρια των έγκυων γυναικών και ίσως πρόκειται για θεσσαλικό λατρευτικό επίθετο.
Δήμητρα και Κόρη
Η λατρεία θεοτήτων που σχετίζονταν με την αγροτική παραγωγή και τη βλάστηση γενικότερα, ήταν πολύ συνηθισμένη στο θεσσαλικό χώρο. Στην πόλη του Άτραγα συγκεκριμένα βρέθηκε μία ενεπίγραφη αναθηματική στήλη που επιβεβαιώνει τη λατρεία της Δήμητρας και της Κόρης, θεοτήτων που σχετίζονται με τη γονιμότητα της γης. Αξιοπρόσεκτη πάντως είναι η ύπαρξη μιας πλάκας με την επιγραφή ΛΕΥΚΑΘΕΑ ΕΡΜΕΙΜΕΑ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ αφιερωμένης στη Λευκαθέα (ή Λευκοθέα), μια κατεξοχήν θαλάσσια θεότητα και μια από τις συνοδούς του Ποσειδώνα. Πιθανότατα στο θεσσαλικό χώρο η θεότητα αυτή έχασε τις θαλάσσιες ιδιότητές της και ταυτίστηκε με τη Δήμητρα.
Δίας
Υπάρχουν αρκετά αρχαιολογικά δεδομένα που μαρτυρούν τη λατρεία του Δία στην πόλη του Άτραγα. Έχουν βρεθεί αρκετές στήλες αφιερωμένες στο Δία και η μία από αυτές ίσως βρισκόταν στο ναό του Δία Θαυλίου που εικάζεται ότι υπήρχε στην πόλη. Σε μία επιγραφή (ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΘΡΑΣΥΛΟΧΕΙΟΣ ΔΙΙ ΟΜΟΛΟΥΙΟΥ) υπάρχει επίκληση στο Δία Ομολώιο, κάτι που συναντάται και στη Βοιωτία εκτός από τη Θεσσαλία. Με το ίδιο όνομα (Ομολώιος) υπάρχει και τοπικός θεσσαλικός μήνας. Στη στήλη που βρισκόταν στο ναό του Δία Θαυλίου, υπάρχει επίκληση στο θεό με αυτήν ακριβώς την προσωνυμία. Στο ναό αυτό μάλλον συλλατρευόταν και η Εν(ν)οδία, κάτι που συνέβαινε και στο μεγάλο ιερό της θεάς στις Φερές. Η επιγραφή ΔΙΙ ΤΡΙΤΟΔΙΩ (αναγράφεται σε αναθηματική στήλη) φανερώνει επίσης τη στενή σχέση του με την Εν(ν)οδία. Ως Τριτόδιος αποκτά τις ιδιότητες της ενοδίας Αρτέμιδος και της Εκάτης, θεότητες που πολλές φορές ταυτίζονται με τη Φεραία Εν(ν)οδία. Πάντως το συγκεκριμένο λατρευτικό επίθετο του Δία είναι άγνωστο και συναντάται για πρώτη φορά στον Άτραγα.
Ποσειδών
Η λατρεία του Ποσειδώνα με τα προγενέστερα χθόνια γνωρίσματά του και όχι ως θεός του πελάγους ήταν αρκετά διαδεδομένη στο θεσσαλικό χώρο. Στον Άτραγα υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Ποσειδώνα, ο οποίος πιθανότατα βρίσκεται στο τμήμα της αρχαίας πόλης που κατέστρεψε ο Πηνειός. Η λατρεία του ήταν η κυριότερη στην πόλη. Βρέθηκαν αρκετές αναθηματικές στήλες αφιερωμένες σ’ αυτόν το θεό. Επειδή ήταν ιδιαίτερα αυστηρός, συνήθιζαν να τον επικαλούνται στις απελευθερώσεις δούλων, όπως μαρτυρούν σχετικές επιγραφές. Στα νομίσματα του Άτραγα παρατηρείται συχνά η απεικόνιση ταύρου, ιερού ζώου του θεού. Ο ταύρος σχετίζεται και με διάφορες θρησκευτικές τελετές που γίνονταν προς τιμήν του θεού.
Λοιπές θεότητες
Αξίζει εδώ να αναφέρουμε και κάποια στοιχεία για τη λατρεία του Διονύσου που επίσης σχετίζεται με την αγροτική παραγωγή. Η πρώτη λοιπόν αρχαιολογική μαρτυρία που έχουμε είναι ένας μαρμάρινος αναθηματικός φαλλός με την επιγραφή: «ΔΙΟΝΥΣΩ ΞΕΝΟΚΡΙΤΑ ΑΓΑΘΕΙΑ ΕΥΞΑΜΕΝΗ ΟΝΕΘΕΙΚΕΝ». Στο ίδιο σημείο βρέθηκαν και άλλα αναθήματα (πρόκειται για άλλους τρεις ανεπίγραφους φαλλούς και μία αναθηματική στήλη με παράσταση γυναικείου αιδοίου επίσης ανεπίγραφη), τα οποία, αν και ανεπίγραφα, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πιθανότατα στο χώρο αυτό λειτουργούσε ιερό του Διονύσου.
Η λατρεία του Άρη μαρτυρείται στον Άτραγα από μία πλάκα στην οποία ο θεός αναγράφεται με το επίθετο «χαλκεόλογχος». Το επίθετο αυτό συναντάται συχνά για τον Άρη και είναι χαρακτηριστικό της ιδιότητάς του ως θεού του πολέμου.
Μια επιτύμβια στήλη των αρχών του 3ου αι. π.Χ. είναι αφιερωμένη στο χθόνιο Ερμή. Αυτή η προσωνυμία του Ερμή είναι αρκετά διαδεδομένη στη Θεσσαλία και συνήθως συναντάται σε ερμαϊκές στήλες, όπως συμβαίνει και στην προκειμένη περίπτωση. Σε μία ενεπίγραφη βάση του 3ου αι. π.Χ. ο Ερμής αναγράφεται ως «εριούνιος». Σύμφωνα με μία εκδοχή «εριούνιος» σημαίνει πολυωφέλιμος, ενώ σύμφωνα με άλλη άποψη σημαίνει ακτινοβόλος.
Εκτός από την Αθηνά, ως αγοραία λατρευόταν στον Άτραγα και η Θέμις, όπως μας πληροφορεί μια μαρμάρινη ενεπίγραφη στήλη του 5ου αι. π.Χ.. Η στήλη αυτή βρέθηκε κοντά σε αυτή της Αθηνάς αγοραίας στην αγορά του Άτραγα. Η Θέμις πάντως ήταν η κατεξοχήν θεά των πολιτικών συναθροίσεων και αποφάσεων και γι’ αυτό λατρευόταν στο χώρο της αγοράς της πόλης.
Στον Άτραγα μαρτυρείται και η λατρεία της Μητέρας των θεών. Συγκεκριμένα βρέθηκε στην πόλη αυτή μία αναθηματική στήλη αφιερωμένη στη Μητέρα των Θεών (ΜΗΤΡΙ ΘΕΩΝ) καθώς επίσης και τμήμα μαρμάρινου αναγλύφου με αναπαράσταση της θεάς. Η παρουσία της συγκεκριμένης λατρείας στον Άτραγα και γενικότερα στο θεσσαλικό χώρο σχετίζεται ίσως με τη σύνδεση της θεάς με τη φύση.
Αξιοσημείωτη είναι η παρουσία της λατρείας του Ηρακλή στον Άτραγα ,η οποία επιβεβαιώνεται από μία αναθηματική στήλη που βρέθηκε εκεί. Η στήλη αυτή αφιερώθηκε στον ήρωα από το κοινό των Ηρακλειδών . Ο όρος «κοινό των Ηρακλειδών» παραπέμπει στην έννοια της καταγωγής των ανθρώπων αυτών από τον Ηρακλή. Σώζεται επίσης και άλλη μία ενεπίγραφη αναθηματική στήλη αφιερωμένη στον Ηρακλή από κάποιον πολίτη της πόλης αυτής. Ήταν αρκετά σημαντική η λατρεία του εκεί και μάλιστα πιθανολογείται από τους ερευνητές ότι υπήρχε και ναός αφιερωμένος στο συγκεκριμένο ήρωα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Περιοδική έκδοση για την ιστορία της Θεσσαλίας, τόμοι 6 (1984), 7 (1984).
• Κ. Ρακατσάνης - Αθ. Τζιαφάλιας, Λατρείες και Ιερά στην αρχαία Θεσσαλία, τυπογραφείο Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ιωάννινα 1997.
• Π. Χρυσοστόμου, Η θεσσαλική θεά Εν(ν)οδία ή Φεραία θεά, Αθήνα 1998.
• Αρχαιολογική Εφημερίς του έτους 1985.
• Fr. Stahlin, Η αρχαία Θεσσαλία - Γεωγραφική και ιστορική περιγραφή της Θεσσαλίας κατά τους αρχαίους ελληνικούς και ρωμαϊκούς χρόνους (1924), μτφ. Γ. Παπασωτηρίου - Α. Θανοπούλου, Φιλολογικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Σύνδεσμος (Φ.Ι.ΛΟ.Σ) Τρικάλων, εκδοτικός οίκος αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2002.
Αθηνά
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής αρχαιολογικά ευρήματα η λατρεία της Αθηνάς εμφανίζεται στον Άτραγα τον 5ο αι. π.Χ. Σε δύο επιγραφές η θεά λατρεύεται με τις επωνυμίες «Πολιάδα» και «Αγοραία». Η επωνυμία Αγοραία ίσως σχετίζεται με τον τόπο που βρέθηκαν αυτές οι επιγραφές. Συγκεκριμένα, πιθανολογείται ότι πρόκειται για την αρχαία αγορά της πόλης. Άρα σε αυτή την περίπτωση λατρεύεται ως θεά των πολιτικών συναθροίσεων. Βρέθηκε επίσης και ο κορμός μαρμάρινου αγάλματος που παρουσιάζει χαρακτηριστικά παρόμοια με εκείνα της Αθηνάς Παρθένου του Φειδία, όπως παραδίδεται από τη Βαρβάκειο Αθηνά. Αυτό ίσως φανερώνει μια πιθανή επιρροή των αττικών εργαστηρίων στα αντίστοιχα θεσσαλικά. Μπορεί όμως και να πρόκειται για απ’ ευθείας εισαγωγή του αγάλματος από το χώρο της Αττικής.
Απόλλων
Στην πόλη του Άτραγα μαρτυρείται η ιδιαίτερα αγαπητή στη Θεσσαλία λατρεία του Απόλλωνα. Εκτός από τα νομίσματα στα οποία απεικονίζεται ο θεός, έχουν βρεθεί και αναθηματικές στήλες αφιερωμένες στον Απόλλωνα. Σε μία από αυτές υπάρχει η επιγραφή ΑΠΟΛΛΩΝΙ ΑΓΡΕΙ (πρόκειται για μια αναθηματική στήλη που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή αρχές 2ου αι. π.Χ.). Αυτή η προσωνυμία συναντάται κυρίως στο θεσσαλικό χώρο και αναφέρεται στο σχετικό μύθο σύμφωνα με τον οποίο ο Απόλλων υποχρεώθηκε από το Δία να φυλάει τα κοπάδια του βασιλιά των Φερών Αδμήτου από τα άγρια ζώα, τα οποία απομάκρυνε με τα βέλη του. Στον Άτραγα συναντάται και η προσωνυμία «Ετδομαίος» (ή Εβδομαίος) (αετωματική αναθηματική στήλη με την επιγραφή ΑΠΛΩΝΙ ΕΤΔΟΜΑΙΩ, χρονολογείται και αυτή γύρω στα τέλη 3ου-αρχές 4ου αι. π.Χ. Το Άπλωνι είναι τοπική θεσσαλική διάλεκτος αντί του Απόλλωνι). Πιθανόν να λατρευόταν ως προστάτης της 7ης μέρας του κάθε μήνα επειδή γεννήθηκε, όπως και η δίδυμη αδερφή του Άρτεμις, στις 7 του μηνός. Λατρευόταν επίσης και με την κοινή και πολύ γνωστή προσωνυμία Λύκειος.
Άρτεμις
Από την περιοχή του Άτραγα σώζονται αρκετές επιγραφές με επικλήσεις ή αφιερώσεις προς την Αρτέμιδα. Οι περισσότερες δεν αναφέρουν κάποια επωνυμία της θεάς. Ωστόσο, σε δυο επιγραφές αναγράφεται ως Άρτεμις Θροσία. Τη συναντούμε επίσης και ως Στρατία ή Σώτειρα. Η επωνυμία Θροσία έχει σχέση με τη λατρεία της Αρτέμιδος ως θεάς του σεληνιακού φωτός, το οποίο πιστευόταν ότι επηρέαζε θετικά την αναπαραγωγή. Άρα μάλλον η Άρτεμις Θροσία ήταν προστάτρια των έγκυων γυναικών και ίσως πρόκειται για θεσσαλικό λατρευτικό επίθετο.
Δήμητρα και Κόρη
Η λατρεία θεοτήτων που σχετίζονταν με την αγροτική παραγωγή και τη βλάστηση γενικότερα, ήταν πολύ συνηθισμένη στο θεσσαλικό χώρο. Στην πόλη του Άτραγα συγκεκριμένα βρέθηκε μία ενεπίγραφη αναθηματική στήλη που επιβεβαιώνει τη λατρεία της Δήμητρας και της Κόρης, θεοτήτων που σχετίζονται με τη γονιμότητα της γης. Αξιοπρόσεκτη πάντως είναι η ύπαρξη μιας πλάκας με την επιγραφή ΛΕΥΚΑΘΕΑ ΕΡΜΕΙΜΕΑ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ αφιερωμένης στη Λευκαθέα (ή Λευκοθέα), μια κατεξοχήν θαλάσσια θεότητα και μια από τις συνοδούς του Ποσειδώνα. Πιθανότατα στο θεσσαλικό χώρο η θεότητα αυτή έχασε τις θαλάσσιες ιδιότητές της και ταυτίστηκε με τη Δήμητρα.
Δίας
Υπάρχουν αρκετά αρχαιολογικά δεδομένα που μαρτυρούν τη λατρεία του Δία στην πόλη του Άτραγα. Έχουν βρεθεί αρκετές στήλες αφιερωμένες στο Δία και η μία από αυτές ίσως βρισκόταν στο ναό του Δία Θαυλίου που εικάζεται ότι υπήρχε στην πόλη. Σε μία επιγραφή (ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΘΡΑΣΥΛΟΧΕΙΟΣ ΔΙΙ ΟΜΟΛΟΥΙΟΥ) υπάρχει επίκληση στο Δία Ομολώιο, κάτι που συναντάται και στη Βοιωτία εκτός από τη Θεσσαλία. Με το ίδιο όνομα (Ομολώιος) υπάρχει και τοπικός θεσσαλικός μήνας. Στη στήλη που βρισκόταν στο ναό του Δία Θαυλίου, υπάρχει επίκληση στο θεό με αυτήν ακριβώς την προσωνυμία. Στο ναό αυτό μάλλον συλλατρευόταν και η Εν(ν)οδία, κάτι που συνέβαινε και στο μεγάλο ιερό της θεάς στις Φερές. Η επιγραφή ΔΙΙ ΤΡΙΤΟΔΙΩ (αναγράφεται σε αναθηματική στήλη) φανερώνει επίσης τη στενή σχέση του με την Εν(ν)οδία. Ως Τριτόδιος αποκτά τις ιδιότητες της ενοδίας Αρτέμιδος και της Εκάτης, θεότητες που πολλές φορές ταυτίζονται με τη Φεραία Εν(ν)οδία. Πάντως το συγκεκριμένο λατρευτικό επίθετο του Δία είναι άγνωστο και συναντάται για πρώτη φορά στον Άτραγα.
Ποσειδών
Η λατρεία του Ποσειδώνα με τα προγενέστερα χθόνια γνωρίσματά του και όχι ως θεός του πελάγους ήταν αρκετά διαδεδομένη στο θεσσαλικό χώρο. Στον Άτραγα υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Ποσειδώνα, ο οποίος πιθανότατα βρίσκεται στο τμήμα της αρχαίας πόλης που κατέστρεψε ο Πηνειός. Η λατρεία του ήταν η κυριότερη στην πόλη. Βρέθηκαν αρκετές αναθηματικές στήλες αφιερωμένες σ’ αυτόν το θεό. Επειδή ήταν ιδιαίτερα αυστηρός, συνήθιζαν να τον επικαλούνται στις απελευθερώσεις δούλων, όπως μαρτυρούν σχετικές επιγραφές. Στα νομίσματα του Άτραγα παρατηρείται συχνά η απεικόνιση ταύρου, ιερού ζώου του θεού. Ο ταύρος σχετίζεται και με διάφορες θρησκευτικές τελετές που γίνονταν προς τιμήν του θεού.
Λοιπές θεότητες
Αξίζει εδώ να αναφέρουμε και κάποια στοιχεία για τη λατρεία του Διονύσου που επίσης σχετίζεται με την αγροτική παραγωγή. Η πρώτη λοιπόν αρχαιολογική μαρτυρία που έχουμε είναι ένας μαρμάρινος αναθηματικός φαλλός με την επιγραφή: «ΔΙΟΝΥΣΩ ΞΕΝΟΚΡΙΤΑ ΑΓΑΘΕΙΑ ΕΥΞΑΜΕΝΗ ΟΝΕΘΕΙΚΕΝ». Στο ίδιο σημείο βρέθηκαν και άλλα αναθήματα (πρόκειται για άλλους τρεις ανεπίγραφους φαλλούς και μία αναθηματική στήλη με παράσταση γυναικείου αιδοίου επίσης ανεπίγραφη), τα οποία, αν και ανεπίγραφα, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πιθανότατα στο χώρο αυτό λειτουργούσε ιερό του Διονύσου.
Η λατρεία του Άρη μαρτυρείται στον Άτραγα από μία πλάκα στην οποία ο θεός αναγράφεται με το επίθετο «χαλκεόλογχος». Το επίθετο αυτό συναντάται συχνά για τον Άρη και είναι χαρακτηριστικό της ιδιότητάς του ως θεού του πολέμου.
Μια επιτύμβια στήλη των αρχών του 3ου αι. π.Χ. είναι αφιερωμένη στο χθόνιο Ερμή. Αυτή η προσωνυμία του Ερμή είναι αρκετά διαδεδομένη στη Θεσσαλία και συνήθως συναντάται σε ερμαϊκές στήλες, όπως συμβαίνει και στην προκειμένη περίπτωση. Σε μία ενεπίγραφη βάση του 3ου αι. π.Χ. ο Ερμής αναγράφεται ως «εριούνιος». Σύμφωνα με μία εκδοχή «εριούνιος» σημαίνει πολυωφέλιμος, ενώ σύμφωνα με άλλη άποψη σημαίνει ακτινοβόλος.
Εκτός από την Αθηνά, ως αγοραία λατρευόταν στον Άτραγα και η Θέμις, όπως μας πληροφορεί μια μαρμάρινη ενεπίγραφη στήλη του 5ου αι. π.Χ.. Η στήλη αυτή βρέθηκε κοντά σε αυτή της Αθηνάς αγοραίας στην αγορά του Άτραγα. Η Θέμις πάντως ήταν η κατεξοχήν θεά των πολιτικών συναθροίσεων και αποφάσεων και γι’ αυτό λατρευόταν στο χώρο της αγοράς της πόλης.
Στον Άτραγα μαρτυρείται και η λατρεία της Μητέρας των θεών. Συγκεκριμένα βρέθηκε στην πόλη αυτή μία αναθηματική στήλη αφιερωμένη στη Μητέρα των Θεών (ΜΗΤΡΙ ΘΕΩΝ) καθώς επίσης και τμήμα μαρμάρινου αναγλύφου με αναπαράσταση της θεάς. Η παρουσία της συγκεκριμένης λατρείας στον Άτραγα και γενικότερα στο θεσσαλικό χώρο σχετίζεται ίσως με τη σύνδεση της θεάς με τη φύση.
Αξιοσημείωτη είναι η παρουσία της λατρείας του Ηρακλή στον Άτραγα ,η οποία επιβεβαιώνεται από μία αναθηματική στήλη που βρέθηκε εκεί. Η στήλη αυτή αφιερώθηκε στον ήρωα από το κοινό των Ηρακλειδών . Ο όρος «κοινό των Ηρακλειδών» παραπέμπει στην έννοια της καταγωγής των ανθρώπων αυτών από τον Ηρακλή. Σώζεται επίσης και άλλη μία ενεπίγραφη αναθηματική στήλη αφιερωμένη στον Ηρακλή από κάποιον πολίτη της πόλης αυτής. Ήταν αρκετά σημαντική η λατρεία του εκεί και μάλιστα πιθανολογείται από τους ερευνητές ότι υπήρχε και ναός αφιερωμένος στο συγκεκριμένο ήρωα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Περιοδική έκδοση για την ιστορία της Θεσσαλίας, τόμοι 6 (1984), 7 (1984).
• Κ. Ρακατσάνης - Αθ. Τζιαφάλιας, Λατρείες και Ιερά στην αρχαία Θεσσαλία, τυπογραφείο Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ιωάννινα 1997.
• Π. Χρυσοστόμου, Η θεσσαλική θεά Εν(ν)οδία ή Φεραία θεά, Αθήνα 1998.
• Αρχαιολογική Εφημερίς του έτους 1985.
• Fr. Stahlin, Η αρχαία Θεσσαλία - Γεωγραφική και ιστορική περιγραφή της Θεσσαλίας κατά τους αρχαίους ελληνικούς και ρωμαϊκούς χρόνους (1924), μτφ. Γ. Παπασωτηρίου - Α. Θανοπούλου, Φιλολογικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Σύνδεσμος (Φ.Ι.ΛΟ.Σ) Τρικάλων, εκδοτικός οίκος αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2002.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)